¹PKK Gündeminin Gerçekleri... ²Diplomatik Atılımların Görünmeyenleri... ³Avrupa'da Mavi Akım Karmaşası... Rezerv Kayıpları Bitiyor...

Türkiye ve Dünya Gündeminin Haftalık Özeti ve Analizi - Yıl: 5 Sayı: 42

May 16, 2025

42.Sayı Abone Sayısı: 35.809

42.sayımızı bu hafta İstanbul’da düzenlenen Ukrayna - Rusya barış görüşmesine Perşembe akşamı Putin ve Zelenski’nin katılma ihtimalini takip ettiğimiz için Cuma günü gönderiyoruz. Haftanın can alıcı gelişmelerinin birbiriyle çok ilintili olduğu böyle bir gündemde bu şekilde yapmamak olmazdı. Gündemin arka plan notlarının yanında dikkat çekici bir bölüm olarak PKK’nın silah bırakması ve Türkiye’nin bir anda artan dış politika hareketliliğini analiz ettiğimiz yine kapsamlı bir bülten ile karşınızdayız.

SEDE. Newsletter ve SEDE. Global’e dikkat kesilip üye olmanızdan çok memnun olduk. Bu iki yeni platform Haziran ayında özel içerikleriyle karşınızda olacak. Daha fazlası için sizlerin görüşlerini bekliyoruz. Sizden gelen talepler doğrultusunda bültenin teknik duruşunda bazı düzeltmeler yaptık. Beğenmenizi umuyoruz.

İyi okumalar…

Okuma Süresi: 9 Dakika 28 Saniye

PKK’NIN SİLAH BIRAKMASI

Anneler gününden sonraki gün yapılan açıklamayla PKK’nın 12.Kongeresinde aldığı karar doğrultusunda kendini feshettiği kamuoyuna duyuruldu. Dünyanın en çok konuşulan olayı olan bu haber sonrasında PKK’nın Lozan açıklaması Türkiye’de yeniden Sevr hesapları yapıldığı düşüncesini doğurdu. Sürece ilişkin yol haritası net bir şekilde paylaşılmamış olsa da PKK ve DEM Parti kanadı bir an önce yasal düzenleme yapılmasını bekliyor. İktidar ise AK Parti grup toplantısında yerel yönetimler ile ilgili düzenlemeye vurgu yapıyor.

ANALİZ: Meclis’e gelmesi beklenen af paketinin PKK’lı militanları da kapsayacak şekilde yeniden hazırlanması gündemdeki konu. Görünmeyen bir takvimle ilerleyen bir süreç olduğu herkesin kanaati olsa da sürecin hızlanmasını sağlayacak senaryonun ne olduğuna ilişkin belirsizlik hala sürüyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın PKK’nın silah bırakmasından sonra ilk hedefinin iş dünyası ile bir araya gelmek olması seçim için ekonomik adımların da atılmaya başlanacağının işareti olarak görülüyor. İşsizlik, göç, İstanbul depremi gibi birçok konuyu beraber çözecek bir yatırım ve yasal düzenleme paketi gelebilir. Öte yandan yasal düzenleme ile birlikte kabinede de değişiklik yapılması öngörülüyor. Yeni bakanlardan bazılarının Kürt ağırlıklı olması hedeflenerek PKK’nın silah bırakması ve Terörsüz Türkiye gündeminin kolaylaştırılması sağlanacak. Kabine değişikliği ve kapsamlı af için bayram öncesini işaret eden kulisler olsa da takvimin dar olması nedeniyle Haziran ayı sonunda bu iki konuda kapsamlı bir düzenlemenin Meclis’ten geçmesi daha olası görülüyor.

TÜRKİYE’YE PARA AKIŞI BAŞLADI

Mart ayında, İmamoğlu'nun gözaltına alınmasıyla başlayan rezerv kayıpları sona erdi. 7 haftalık düşüş sonrasında TCMB verilerine göre 9 Mayıs haftasında brüt rezervler 5,8 milyar dolar artışla 144,3 milyar dolara yükseldi. Net rezervler de aynı dönemde 37,6 milyar dolar olurken SWAP hariç net rezervler ise 18,1 milyar dolar olarak görüntülendi.

ANALİZ: Yüksek faiz bandında sabit kalınacağına olan inanç ile birlikte Çin ve ABD arasındaki ticaret anlaşmasının getirdiği panik havanın dağılması sonrasında Türkiye, küresel piyasalarda riski görece düşük fakat buna rağmen en yüksek getiriyi sağlayan piyasa hâline geldi.

PUTİN’DEN TRUMP’A BİR GOL DAHA

Şubat 2022'de başlayan Rusya’nın Ukrayna’ya başlattığı işgalin üçüncü yılı geride kalırken Trump’ın yeniden koltuğa oturması sonrasında başlayan ateşkes ve ardından barış görüşmeleri çabası ABD’nin başarısızlığı sonrasında Türkiye’de devam ediyor. Putin’in görüşmeler için 30 günlük ateşkes ilan etmesi ve görüşmeler için Türkiye’yi adres göstermesinden sonra Trump, Zelensky ve Putin’in Erdoğan ev sahipliğinde İstanbul’da bir araya gelerek barış anlaşması imzalanacağına dair bir inanç oluştu. Putin son dakikaya kadar katılımını belirsiz tutarken Zelensky Ankara’ya geleceğini Putin’in gelmesi durumunda İstanbul’da yüz yüze görüşeceğini söyledi. Trump ise programı uygun olması durumunda katılacağını söyledi. Olası bir barış anlaşmasındaki fotoğraf karesine girerek zafer ilan etmek isteyen Trump’ın Putin’den ikinci gölünü yedi.

ANALİZ: Putin Kırım ve Donbas bölgesinin kendisine devri ve Ukrayna’nın NATO ile ilişkileri konusunda tavizsiz bir tutum içinde. Putin’in görüşmelerden tek beklentisi yaptırımların kaldırılmasını sağlayayak ufak tavizler vermek yönünde olacak. Buna rağmen hem Türkiye hem de Ukrayna Kırım’ın özerkliği konusunda ortak bir tutum içinde bulunurken toprakların Ukrayna’ya bağlı olması gerektiğini ısrarla dile getiriyor. Putin, SSCB dönemi hayalleriyle ülke içi siyasetini domine ederken Avrupa’nın ve ABD’nin tüm desteklerine rağmen Ukrayna’da geri Rusya’nın geri adım atmamış olmasını büyük bir zafer olarak vurguluyor. Rusya’nın bu duruma gelmesinden şüphesiz Avrupa’nın enerji güvenliğini sağlamak adına Rusya’dan gaz akışını sınırlandırması ve Rusya’nın da artan gazı güvenilir bir alıcı olan Çin’e satması oldukça büyük etkiye sahip. Rusya, Batılı devletlerin düşündüğü kadar Batı’ya muhtaç değil.

SURİYE’YE KALDIRILAN YAPTIRIMLAR NEYİN HABERCİSİ

ABD Başkanı Donald Trump ülkesinin bütçe sorunlarını aşmak için önceki döneminde olduğu gibi yine oluğu Körfez’de aldı. Suudi Arabistan ile 162 milyar dolar silah anlaşmasının yanında 600 milyar dolar ABD’ye doğrudan yatırım sözü alırken Katar ile 42 milyar dolarlık silah satışı yaptı. Tabanını ve destekçilerini memnun etmek için 1 trilyon dolarlık savunma bütçesini onaylayacağını söyleyen Trump’ın ikinci döneminde 10 trilyon dolarlık yatırım çekerek ekonomiyi toparlama planı var.

AVRUPA MERKEZLİ GÜVENLİK DEĞİŞİMİ

Yunanistan Başbakanı Miçotakis’in zirve öncesinde gerçekleştirdiği Almanya ziyaretinde Avrupa güvenliğinde NATO dışı bir oluşum için Türkiye’nin AB içindeki konumunun yeniden tahkim edilmesine de vurgu yapıldı. Alman tarafı Rusya’nın saldırgan tutumunun son bulmayacağına duyduğu inanç nedeniyle yüzlerce milyar dolar savunma bütçesi açıklasa da ordunun yeniden etkili bir boyuta oluşması zaman alacak. Bu kısa zamanda 40 yıldır PKK ile çatışma ve son yıllarda da Somali, Libya, Suriye’de aktif görev alma nedeniyle Türkiye’nin Avrupa güvenlik mimarisine kısa zamanda büyük katkı sunulacağına inanılıyor.

Türkiye çok yönlü çözüm yaklaşımları nedeniyle PKK ile sorunları rafa kaldırırken aynı zamanda Avrupa için iş birliğini yapacak alt zemini de var etmenin yolunu arıyor. Bunun en büyük göstergesi ise PKK sürecinin demokratikleşme sürecini getirmesi ve bunun da Avrupa tarafındaki eleştirileri bastırarak Türkiye’nin yeniden oyuna dahil olmasını sağlayacak. Putin’in Türkiye’yi dışlamamasının sebebi yakın zamanda karşı karşıya gelme olasılığının olmasına dayanıyor.

ANALİZ: Trump ikinci döneminde Çin’e karşı saldırganlığını artırmadan önce bölgesel koşulları hazırlarken Türkiye bu denklemden en fazla kazanım elde eden devlet olacak gibi görünüyor. Süreç çok kritik ve birden çok denkleme sahip. Türkiye’nin iç politik sorunları burada en kırılgan noktayı oluşturuyor. Türkiye’de seçim süreci devreye girene kadar dünyada pozisyonlar netleşmiş olacağa benziyor.

NATO Dışişleri Bakanları Gayriresmi Toplantısı'nın ardından YPG hakkında konuşan Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, 8 maddelik anlaşmada atılması gereken adımlar olduğunu belirterek YPG'nin askeri yapılanmasının çözülmesini ve Suriye'de yeni oluşacak millî orduya entegre edilmesini beklediklerini vurguladı.

HİNDİSTAN - PAKİSTAN GERGİNLİĞİNDE TÜRKİYE ROLÜ

Gerginlikten bölgedeki denklemde Çin ile Hindistan’ı karşı karşıya getirmeyi amaçlayan ABD’nin attığı ilk taş yerini buldu. ABD yavaş bir şekilde Hindistan gündemini Çin’e karşı olacak ölçekte genişletiyor.

Bu gergin süreçten Türkiye de nasibini alıyor. Hindistan TRT World’in X hesabını engellerken aynı zamanda , ayrıca Çin devletine bağlı Xinhua haber ajansı ve Global Times'ın X hesaplarını da engelledi.

ANALİZ: Uzun vadede Türkiye, Hindistan ile Pakistan arasındaki gerilimde Pakistan ile yaptığı silah anlaşmaları nedeniyle dünyada daha etkili bir hale gelecek. Bunun yanında Pakistan ile ilişkilerinin Hindistan ile ilişkilerini kötüleştirmesi başladı bile. Hindistan’da Türk mallarına boykot eylemleri baş gösterdi. İlerleyen aşamada bu durum Çin ile Türkiye’nin yakınlaşmasını tesis edecek ve Rusya ve ABD arasındaki dengenin bir benzeri Çin ile ABD arasında da kurulacak.

İTALYANLARLA MAVİ AKIM KRİZİ

Rus gazını Karadeniz’in altından Türkiye’ye ulaştıran Mavi Akım Doğal Gaz boru hattının ortağı olan İtalyan Eni şirketi şu sıralar Avrupa’daki Rus enerji boykotundan nasibini alıyor. 2022 yılında Ukrayna savaşı başlayınca Hollanda merkezi bir şirket olan Mavi Akım’ın hisselerini yarısının ortağı olan ENi, Rus ortağı Gasprom nedeniyle eleştirilmişti. ENİ hisselerinin satışı kararını alsa da satış için herhangi bir girişim olmadı. Şirket raporlarına yansıyan bilgilere göre satış konusu gündemde değil. ENİ kazandığı paradan memnun ama 2027 yılında Avrupa’da Rus gazını sıfırlamak isteyen AB’nin daha fazla gündemine geliyor. Çözüm için ABD’nin aracı olacağı bir şirket formülü düşünülse de Türkiye’nin de direkt oyuna girme ihtimali olabilir.